Past Disquiet

Past Disquiet, de nieuwe documentaire en archieftentoonstelling in Framer Framed, komt voort uit meer dan tien jaar onderzoek door curatoren Kristine Khouri en Rasha Salti naar politiek geëngageerde kunstenaars en hun rol in anti-imperialistische solidariteitsbewegingen van de jaren ‘60 tot ‘80. Het onderzoek begon bij de International Art Exhibition for Palestine, een tentoonstelling ter ondersteuning van de bevrijdingsstrijd van het Palestijnse volk, te zien in 1978 in Beirut. Ondanks de aanzienlijke omvang en impact, is dit initiatief in de loop der tijd grotendeels in vergetelheid geraakt.

Khouri en Rasha volgden het internationale netwerk van solidariteitsbewegingen langs Bagdad, Beiroet, Kaapstad, Managua, Parijs, Rabat, Rome, Santiago, Tokio en Venetië. Naast de tentoonstelling in Beirut richtten zij hun aandacht op drie andere bijzondere initiatieven: The Museum of Latin American Art in Solidarity with Nicaragua, The International Museum of the Resistance Salvador Allende en Art Contre/Against Apartheid, die respectievelijk steun betuigden aan de Sandinistische revolutie in Nicaragua, de dictatuur van Pinochet in Chili verwierpen en zich keerden tegen het apartheidsregime in Zuid-Afrika.

De curatoren verzamelden duizenden verhalen van kunstenaars, militanten, visionairs en dromers die deze tentoonstellingen organiseerden, ingrepen in de openbare ruimte en een bijzondere museale vorm creëerden om hun idealen te visualiseren. Deze vorm wordt beschreven als ‘musea in solidariteit’: tentoonstellingen opgericht in solidariteit met bewegingen die streden voor nationale bevrijding, gerechtigheid en gelijkheid. Tegelijkertijd waren dit ‘musea in ballingschap’, gevestigd buiten het land dat ze steunden.

Past Disquiet brengt deze onderling overlappende verhalen tot leven via een rijk archief van beelden, teksten en videomateriaal. Ze zijn ontleend aan herinneringen uit vergeelde krantenknipsels, tijdschriften en andere publicaties (waarvan de meeste niet meer in omloop zijn), uit pamfletten die verkondigen dat revoluties hun elan hebben verloren, en uit foto’s die decennialang in gesloten dozen zijn bewaard. Zo weeft de tentoonstelling transnationale geschiedenissen samen, verbonden door solidariteit, en brengt verloren connecties en herinneringen weer tot leven.

Naast de internationale verhalen richt deze zevende editie van Past Disquiet zich ook op de rijke, maar vaak over het hoofd geziene geschiedenis van artistieke solidariteit in Nederland. In Amsterdam en daarbuiten ontstonden in de jaren ’70 talloze initiatieven die de internationale strijd vertaalden naar lokale acties.

Zo werd in de herfst van 1972 in Amsterdam het Chili Komitee Nederlands (CKN) opgericht. Dit comité, bestaande uit journalisten, academici, schrijvers, politici en kunstenaars, had als doel de steun voor de Allende-regering te mobiliseren. Aanvankelijk was het een platform om de unieke ervaring van het Chileense socialisme te delen, maar na de staatsgreep in 1973 paste het CKN haar strategie aan. Er werd een strijdfonds opgericht en het comité publiceerde een nieuwsbrief – die door de jaren heen verschillende namen kreeg – om de strijd tegen het Pinochet-regime te ondersteunen. Deze acties zorgden voor een krachtige verbinding tussen Nederlandse en internationale solidariteitsbewegingen.

Een ander opvallend voorbeeld komt uit Utrecht, waar op 15 oktober 1978 een bijeenkomst werd georganiseerd door activisten betrokken bij het CKN. Deze bijeenkomst bracht verschillende lokale Nicaragua-solidariteitsgroepen, afkomstig van universiteiten in onder meer Groningen, Wageningen, Nijmegen en Utrecht, bijeen. Uit deze bijeenkomst ontstond het Nicaragua Komitee Nederland (NKN), dat zich inzette voor de strijd tegen de Somoza-dictatuur en later ter ondersteuning van de Sandinisten. Het NKN organiseerde diverse culturele activiteiten, zoals filmvertoningen, concerten en tentoonstellingen, die niet alleen het bewustzijn over de Nicaraguaanse strijd vergrootten, maar ook de solidariteit binnen de Nederlandse samenleving versterkten. Een hoogtepunt was een memorabel vredesconcert in Managua in april 1983, dat live werd uitgezonden door de VARA en internationale aandacht trok. De deelname van beroemde musici gaf een nieuwe impuls aan de internationale solidariteit op een moment dat die aan het afnemen was.

Ook de rol van Cineclub Freedom Films mag niet onvermeld blijven. Opgericht in 1966 door At van Praag en Bertus Hendriks, functioneerde dit filmcollectief als een militante organisatie die niet alleen politieke films vertoonde, maar ook zelf producties realiseerde. De Cineclub organiseerde ‘Vrijheidsweken’: bijeenkomsten waarin films over de Palestijnse strijd, de Vietnamoorlog en andere internationale kwesties centraal stonden. Dit bood niet alleen een platform voor artistieke expressie, maar stimuleerde ook een breed publiek om kritisch na te denken over maatschappelijke onrechtvaardigheden en de rol van kunst als wapen tegen onderdrukking.

Past Disquiet legt een fascinerend netwerk van artistieke betrokkenheid en politiek verzet bloot, maakt het verleden tastbaar en nodigt uit om stil te staan bij de impact van solidariteit – zowel op internationaal als op lokaal niveau. Het is een levendig, provocerend en interactief archief dat uitdaagt om zelf in gesprek te gaan met de geschiedenis en bij te dragen aan een toekomst waarin solidariteit centraal staat.