Fast shopping in de afgrond

Ergens in een hip winkelgebied in de binnenstad, midden in de Berenstraat zit een curieuze plek. Omringd door vele ketenwinkels, een sexy lingerieboetiek en de permanente geur van chocolade en stroopwafels. AA is op bezoek bij Boekie Woekie, een tegendraadse winkel, levend kunstwerk van creativiteit en verzet. De ketenwinkels in dit gebied hebben de eigenschap dat, hoewel ze er ten opzichte van elkaar heel anders en divers uit zien, een zelfde soort filosofie delen. Vaak ook dezelfde eigenaar. Die ketenwinkels vermomd als boetiekjes creëren een sfeer waar consumenten hongerig van worden. Geld gaat rollen, alles in de straat wordt een commerciële interactie. Het is een groot fenomeen in de stad: Fast shopping.

We zijn in Boekie Woekie, in gesprek met Jan Voss, één van de drijvende krachten achter deze plek.

Kun je iets vertellen over het ontstaan van de winkel Boekie Woekie?
In 1991 zijn we hier in de Berenstraat beland en nu bijna 30 jaar actief op deze plek. In die tijd was het al een gemengd gebied van wonen en winkels en in de straat waren kleine zelfstandige winkeliers verenigd in een winkeliersvereniging. We openden de winkel en na twee weken plofte er een rekening op de mat. Afzender was de winkeliersverenig en het ging over 150 gulden om bij te dragen aan de kerstverlichting in de straat. Het was bevreemdend en we waren totaal niet op de hoogte hoe dat werkte. We weigerden mee te doen en te betalen. Dat bepaalde uiteindelijk ons lot.

Hoe zit dat met die naam: De Negen straatjes?
Het winkelgebied wordt ‘De negen straatjes’ genoemd. Een handvol naïeve winkeleigenaren hebben met een reclamebureau ooit die naam verzonnen met als doel de plek te ‘hypen’. Stadspromotie van onderop. Het ging echter een eigen leven leiden en transformeerde alles in een consumptieve ruimte met bijbehorende vierkante meter prijzen.

In Boekie Woekie staat het zelf uitgegeven boek centraal. Zelf geïnitieerde en vaak ook persoonlijke uitgaves van kunstenaars/ dichters/ auteurs. Grote gedachten in kleine oplages.
De winkel staat er vol mee en het aanbod is divers en indrukwekkend. Een boek vertegenwoordigd een monetaire waarde maar is ook een representant van ideeën, gedachtegoed of zelfs complete werelden. Boeken zijn dragers van ideeën om de wereld te veranderen. Dat staat hier op de boekenplanken in uitwisseling met de stad. De plek is een grote katalysator, er vinden conversaties plaats, uitwisselingen van perspectieven. Ideeën in verschillende toestanden: vast, vloeibaar en gasvormig.

Jan noemt in ons gesprek mensen die de winkel binnen komen bezoekers, nooit klanten.
Ze delen mee in deze energie, de ideeën en gesprekken. Een bezoek aan Boekie Woekie is eigenlijk een oplaad-cyclus. Daarna kun je er weer de stad in en er even tegen!

Boekie-Woekie is een plek van overvloed. Een aanbod van verschillende condities van zijn. Het hangt erg af van de bezoeker hoe de winkel zich vormt op dat moment. Het is een plek van transformatie en ontklontering. Je maakt er kennis met nieuwe ideeën in een non-hiërarchische orde.

Wie beslist wat hier op de plank staat?
Een niet vastomlijnde logica bepaalt dat er een geleidelijke vernieuwing plaats vindt. Er is hier geen leider of een curator met een regime. Het zijn kleine beslissingen. Iedere dag komt er iets bij, een permanente vernieuwing. Een constante serie van kleine updates van de collectie. Wat daarbij het uitgangspunt is, is het zelf uitgegeven boek. Dat zijn hier de individuele stemmen die de collectieve boventoon voeren in Boekie Woekie.
En het blijft niet alleen bij boeken. Als we in de achterruimte van de winkel zitten met een fijn kopje Nescafe is er ook een tentoonstelling van kunstenares Tacita Dean. Jan Voss en zijn collectief zijn winkeleigenaar, kunstenaar, curator en gastheer voor mensen opzoek naar betekenis.
Jan leest voor uit een publicatie die op tafel ligt:
‘Words are memory-capsules of experiences that have been made.
Text helps to memorize earlier events, when photographs (image) help to decompose them’.

Hoe kunnen we Boekwoekie zien in de context van het kapitalistische realisme van deze winkelstraat?
Boekie Woekie bestaat ook dankzij deze straat. De context van ‘fast shopping’ is een fraai contrast waarin wij goed functioneren. Onze aanwezigheid is alleen maar belangrijker en urgenter geworden in de maalstroom van gelijkvormigheid en monocultuur. Het probleem is wel de komende huurverhoging die we over 2 jaar voor onze kiezen krijgen. We moeten hier dan namelijk 5500 euro per maand huur betalen. Een groot verschil tussen de huidige huur. Onze huisbaas is er van overtuigd dat wij dat gaan betalen, maar is dat realistisch? Voor wie?

Wie is die huisbaas?
Ze zijn ook de eigenaars van Tours and Tickets, overal aanwezig in de stad. Zij maken de infrastructuur voor het massatoerisme en verdienen er zelf een aardige boterham mee. Meneer Kooy, zou niet een eigenaar van een groot bedrijf zijn als hij het kunstenaarsboek zou hebben omarmd.

Wil de huisbaas de boekenwinkel niet sponsoren?
Ze willen een marktconforme huur innen. Dit zie je in de hele stad en samenleving terug, zakenmensen en leiders schieten zichzelf in de voet want de desastreuze effecten van hun handelen op ecosystemen en de natuur, en daarmee op toekomstige kinderen, treffen natuurlijk ook hun eigen families. Dus om antwoord op jouw vraag te geven, sponsoring gaan ze niet doen.

Verderop zitten de Wallen. Maar de etalages hier in de winkelstraat laten je het echte ‘redlight district’ zien. Het is winkelraamprostitutie. Zonder enige verantwoordelijkheid voor de wereld er op los kopen. Het lijkt onschuldig. Kopen wordt zo een staat van zijn.

De straten in de binnenstad zijn parkeerplaatsen geworden van producten die exclusief lijken, maar in grote aantallen worden gemaakt. Van statische eindresultaten. Het is een industrieterrein geworden van maar enkele grote spelers die veel geld verdienen.

Jan, hoe verder?
We bevinden ons in een eindstadium: De staat van perfectie.
Van afgesloten dingen in steriele ruimtes. Iets wat ten einde is gekomen of het einstadium bereikt heeft een eindig perspectief van ons bestaan op aarde.
Onze gezamelijk verlangen naar perfectie leidt ons nu naar het einde van het bestaan.
Een vreemde paradox.

Wat kunnen we leren van kunstenaars?
De wereld opnieuw verkennen! Het kunstwerk is een levend proces en niet iets wat de komende 500 jaar aan een spijker hangt. Wat wij (weer) kunnen leren is het inzicht hoe je dingen maakt. Dat plat consumeren leidt naar niks. We moeten de wereld MAKEN met elkaar. Als kunstenaar heb je ook het inzicht en bewustzijn hoe iets ontstaat. Hoe je begint. De beide ogen moeten open om een uitweg te vinden. We hebben met één oog gekeken de afgelopen duizend jaar. Met het ene oog kijken en dan ook maar één kant uitgaan. Drie keer links en je bent weer op dezelfde plek, maar er is ondertussen wel veel tijd verloren.

Boekie Woekie Nostalgia?
NEE! Het is geen herinnering van een andere tijd of een alternatief Amsterdam. De winkel leeft en is een open -geen ingesealde- ruimte. Het is een levend model voor een aanpak van hoe het in de toekomst moet gaan. Ruimte maken voor spelen. Weg van de efficiëntie en het doelmatig handelen. Het is tijd voor de omwegen. Samen wandelen, niet rechtstreeks van A naar B gaan. Als we doorgaan in de efficiëntie van spreadsheets en neoliberale bullshit, dan belanden we in het ravijn. In de afgrond.

Bent u benieuwd en opzoek naar betekenis?
Kom naar Boekie Woekie, Berenstraat 16, 1016 GH Amsterdam
zie website voor openingstijden:
www.boekiewoekie.com