Marxisme Festival geeft hoop op een nieuw links

Op 13 en 14 mei organiseerden de Internationale Socialisten het jaarlijkse Marxisme Festival in CREA in Amsterdam. Het was een inspirerend weekend vol radicale politiek, theorie en discussie.

Het thema was dit jaar ‘Tijd van monsters – tijd voor verzet!’. Een vrije vertaling van Antonio Gramsci’s uitspraak ‘De crisis bestaat uit het feit dat het oude stervende is, maar het nieuwe nog niet geboren kan worden, in deze tussenfase ontstaat een grote verscheidenheid aan morbide symptomen.’ Tijd van monsters verwijst naar de huidige toestand in de wereld: de verkiezing van Trump in de Verenigde Staten, de winst van Wilders en Rutte bij de Nederlandse verkiezingen en de opkomst van extreem-rechts in de rest van Europa. 

Daarnaast zijn echter ook kiemen zichtbaar van een opkomend verzet, zoals de massale Women’s March na de inauguratie van Trump, de Climate March en Kick out Zwarte Piet. Het Marxisme Festival is de laatste jaren uitgegroeid tot hét trefpunt in Nederland om dit verzet vorm te geven en strijdterreinen met elkaar te verbinden. 

De opkomst was met meer dan 240 deelnemers hoger dan vorig jaar, wat erop wijst dat steeds meer activisten het festival weten te vinden. Met verschillende parallelle bijeenkomsten bood het festival een rijk aanbod aan lezingen, discussies en workshops. Daarnaast was er in de boekwinkel van Leeslinks voor de liefhebbers een rijk en gevarieerd aanbod aan nieuwe en tweedehands literatuur. Er was gratis kinderopvang georganiseerd voor activistische ouders. Op zaterdag werd voor een heerlijke veganistische maaltijd gezorgd. 

Antiracisme en feminisme
Veel aandacht ging tijdens het festival uit naar de vraag hoe de opkomst van extreem-rechts te stoppen. Sadet Karabulut (SP) en Ewout van den Berg (Internationale Socialisten) gingen in debat over de vraag wat voor soort links hiervoor nodig is. Ze wezen op het belang van het combineren van anti-racisme met het stoppen van het afbraakbeleid van de huidige regering. 

Eén van de bijeenkomsten die er verder uit sprong was de bijeenkomst van antropologe Miriyam Aouragh over de beperkingen van de privilegetheorie. Door de link te leggen tussen de jaren 80 en nu, liet Aouragh zien dat er een verband bestaat tussen de opkomst van de privilegetheorie en het defaitisme van links. Ze toont aan de hand van zwarte denkers van de laatste dertig jaar dat privilegetheorie als analytisch begrip een meerwaarde kan hebben, maar ook belemmerend kan werken bij de opbouw van een organisatie.

Ook was er dit jaar veel aandacht voor feminisme. Anja Meulenbelt (Artikel 1) sprak over socialistisch feminisme. Een ander inspirerend moment was de bijeenkomst over ‘vrouwen in de frontlinie’. Hier spraken Antoinette van Peperstraaten van Feminist Club, Berna Toprak van Women Inc en Hella Baan van Internationale Socialisten over hun strijd. Er volgde een discussie over feminisme en religie en over inclusief feminisme. Dat de bijeenkomst werd verstoord door een extreem-rechtse trol laat precies zien hoe urgent die strijd is. 

Internationaal
Verder was op het festival aandacht voor internationale politiek. Een van de sprekers dit jaar was Awad Abdel Fattah. Een Palestijnse politicus uit Palestina 48 (Israël), die al jaren actief is binnen de Nationale Democratische Assemblee (Balad). Hij sprak over de positie van Palestijnen in Israël en pleitte naar voorbeeld van Zuid-Afrika voor een éénstaatoplossing. 

Max van Lingen (Internationale Socialisten) besprak de actuele situatie in Syrië. Sebastian Proos (Rood, jong in de SP) en Rosanne Beentjes (Internationale Socialisten) riepen op tot deelname aan de protesten tegen de G20 in Hamburg. Anne Fleur Dekker (Internationale Socialisten) sprak over de mythe van groen kapitalisme en de noodzaak om milieu-activisme te combineren met antikapitalisme. 

Een luchtige toets werd aangebracht door Dan Hassler-Forest (universitair docent media- en cultuurwetenschappen) die een lezing gaf over het verzet tegen Trump aan de hand van vele voorbeelden uit de populaire cultuur.

Theorie
Socialistische theorie en geschiedenis kwamen in verschillende bijeenkomsten aan bod. Vragen die centraal stonden waren onder andere: waarom zou je Het Kapitaal van Karl Marx moeten lezen? En wat kunnen we leren van de opkomst van het fascisme in de jaren 20 en 30 en antifascistisch verzet? 

De relevantie van het gedachtengoed van revolutionairen uit het verleden zoals Che Guevara en Antonio Gramsci werd ook besproken. Verder werd stilgestaan bij het 100-jarige jubilieum van de Russische Revolutie. Heinz Mölders (Multiloog project) verzorgde een workshop over marxisme en psychologie. 

Tot slot was er aandacht voor de opkomst van het kapitalisme. Pepijn Brandon (universitair docent VU) ging in op de zogenaamde ‘Gouden eeuw’ in Nederland. Hij laat zien dat het geweld dat de Nederlandse staat gebruikte tijdens de gouden eeuw geen toevalligheid was, maar juist inherent onderdeel van de opkomst van het kapitalisme. 

Hoogtepunt
Een van de hoogtepunten van het festival was het groepsgesprek tussen Sylvana Simons (Artikel 1), Anousha Nzume (actrice en schrijfster van het boek Hallo witte mensen) en Peyman Jafari (politicoloog UvA) over de strijd tegen racisme. Dyab Abou Jahjah moest helaas op het laatste moment afzeggen, maar Anousha Nzume maakte dit als vervangster meer dan goed. 

Aan de hand van persoonlijke anekdotes vertelden deze dappere vrouwen over hun dagelijkse strijd tegen racisme. Indrukwekkend was Simons’ verhaal over de rechtszaak tegen haar beledigers en het feit dat géén van de mannen het lef had haar aan te kijken. Nzume vertelde onder andere hoe de ervaringen die zij had op de zwarte school waar zij werkte haar deden beseffen dat racisme en klasse met elkaar verbonden zijn. 

Tijdens de vragenronde werd door mensen van verschillende organisaties over en weer de hand uitgereikt en opgeroepen om samen te werken. Tijdens de slotrally werd uit solidariteit met de Palestijnse hongerstakers de salt water challenge gedaan. Activisten van verschillende strijdterreinen kwamen nog een keer bij elkaar en het pleidooi voor samenwerking werd nog eens herhaald. 

In deze tijd van monsters is het meer dan ooit nodig om een verenigd links front te vormen. Tijdens het marxisme festival zijn hier stappen in gezet. Het biedt hoop op een toekomst waarin een nieuw, sterk en inclusief links mogelijk is.
 

Het Marxisme Festival was dit jaar beter bezocht dan voorgaande jaren. Elmar van den Berg sprak enkele nieuwe bezoekers. 

Een student was via de website van de Internationale Socialisten bij het Marxisme Festival gekomen: ‘’Ik lees veel opinie en probeer zo het nieuws te volgen, daarom volg ik ook de Internationale Socialisten. Toen ik zag dat grote namen zoals Sylvana Simons (en Abou Jahjah) zouden komen heb ik een kaartje gekocht.’’ Hij zet zich af tegen consumentisme en onderstreept de noodzaak voor een nieuw economisch denken: ‘’Er moet meer gekeken worden naar de behoefte van mensen en de diensten die deze behoefte vervullen, in plaats van een productie gericht op oneindige groei op een eindige planeet.’’ Wat deze bezoeker mee naar huis neemt na het bezoeken van het festival is vooral de noodzaak van een brede linkse beweging: ‘’We moeten niet te veel struikelen over kleine meningsverschillen maar mensen moeten wel weer politiek actief worden in Nederland. De stille meerderheid moet ervan overtuigt raken dat er een beter alternatief is dan het extreme midden.’’

Ghizlan, studente Engelse literatuur en geschiedenis, was vooral naar het Marxisme Festival gekomen om de meetings van Miriyam Aouragh over white privilege en de opstand in de Rif bij te wonen. ‘’Het waren sterke meetings waarin er een goede balans werd gevonden tussen theorie en praktijk’’, licht ze toe. ‘’Het is ook fijn dat er na de inleiding van de spreker altijd ruimte is voor discussie. Zo vonden er verhitte discussies plaats bij de meeting over Palestina en de meeting over Syrië, het is goed dat daar ruimte voor is.’’ Verder viel Ghizlan op dat er een divers publiek aanwezig was op het Marxisme Festival: ‘’Ik ben zelf geen activist. Toch was het een open festival waar ook ik mij thuis voelde. Van tevoren dacht ik dat er alleen maar studenten zouden zijn, maar er waren juist allerlei verschillende mensen van verschillende beroepen en stromingen. Tijdens de slotrally sprak er zelfs iemand van het Platform voor Gehandicapten Zuid-Oost!’’ 

Een andere bezoekster, Paula, bezocht het Marxisme Festival om meer te leren over Marxisme. ‘’Ik ga altijd al naar veel politieke debatten, maar die gaan vooral over identiteitspolitiek. Dus de lezing over Gramsci was een leuke afwisseling van wat ik normaal hoor.’’ Zo nu en dan een Marxistische analyse is ook nodig vindt ze: ‘’Alhoewel ik het niet eens ben met een economische analyse van alle problemen is een concept als klasse wel relevant. We leven in een kapitalistische samenleving, dus kritiek op bestaande instituties bekritiseert vanzelf ook het kapitalisme. Daarnaast is het bij zaken als klimaatverandering en inkomensverschillen altijd nuttig om socialistische kritiek te uiten.’’  

Tycho, afgestudeerd in commerciële economie en werkzoekende, was vanuit Rotterdam naar CREA afgereisd voor het Marxisme Festival. Tijdens en na zijn studie werd hij onder andere door het doen van vrijwilligerswerk steeds maatschappelijker betrokken. Zodoende heeft hij zich ook verdiept in het Marxisme. ‘’Ik merk wel dat ik nog beginnend ben in het Marxistische gedachtengoed, de lezingen waren echter toegankelijk genoeg zodat ik het ook allemaal kon volgen. De bijdrages uit het publiek kwamen vanuit verschillende perspectieven. Hierdoor kreeg iedereen op het festival een breed beeld van wat er speelt op links. Een pluspunt voor het festival vond ik dan ook de variatie aan sprekers en bezoekers’’ Tycho kwam naar het festival om meer te leren over het Marxisme en bezocht dus ook boekenwinkel LeesLinks: ‘’Ik heb zes boeken gekocht. Wat me wel opviel is dat er veel werken van Trotski waren, er zijn ook nog andere Marxistische denkers!’’